خطبه ی حضرت امیر ع در روز اول ماه مبارک رمضان ...

با نام خدای عالی اعلی

خطبه ای از امیرمومنان حضرت علی (علیه السلام) 

 روز اول ماه مبارک رمضان

 101- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ هَارُونَ الْفَامِیُ‏[1] رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ جَامِعٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ الرَّبَعِیِّ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی‏ أَوَّلِ‏ یَوْمٍ‏ مِنْ‏ شَهْرِ رَمَضَانَ‏ فِی‏ مَسْجِدِ الْکُوفَةِ فَحَمِدَ اللَّهَ بِأَفْضَلِ الْحَمْدِ وَ أَشْرَفِهَا وَ أَبْلَغِهَا وَ أَثْنَى عَلَیْهِ بِأَحْسَنِ الثَّنَاءِ و صَلّى عَلى مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله، ثُمَّ قالَ:

امیر المومنین حضرت علی(ع) در اولین روز ماه رمضان در مسجد کوفه ضمن ایراد خطبه‌ای زیبا در وصف ماه مبارک رمضان، به پیش‌بینی پیامبر اعظم(ص) درباره شهادت خویش در این ماه اشاره کرد.

خطبه امام به این شرح است:

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ هَذَا الشَّهْرَ شَهْرٌ فَضَّلَهُ اللَّهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ کَفَضْلِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ عَلَى سَائِرِ النَّاسِ وَ هُوَ شَهْرٌ یُفْتَحُ فِیهِ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الرَّحْمَةِ وَ یُغْلَقُ فِیهِ أَبْوَابُ النِّیرَانِ وَ هُوَ شَهْرٌ یُسْمَعُ فِیهِ النِّدَاءُ وَ یُسْتَجَابُ فِیهِ الدُّعَاءُ وَ یُرْحَمُ فِیهِ الْبُکَاءُ  .

ای مردم! این ماه، ماهی است که خداوند، آن را بر ماه‏های دیگر برتری داده است، مانند برتری ما اهل‏بیت بر دیگر مردم. و آن، ماهی است که درهای آسمان و درهای رحمت، در آن گشوده می‏شوند و درهای آتش در آن بسته می‏گردند. و ماهی است که در آن ندا شنیده می‏شود و دعا مستجاب می‏گردد و گریه مورد ترحّم قرار می‏گیرد.

وَ هُوَ شَهْرٌ فِیهِ لَیْلَةٌ نَزَلَتِ الْمَلَائِکَةُ فِیهَا مِنَ السَّمَاءِ فَتُسَلِّمُ عَلَى الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِمَاتِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى مَطْلَعِ الْفَجْرِ وَ هِیَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ قُدِّرَ فِیهَا وَلَایَتِی قَبْلَ أَنْ خُلِقَ آدَمُ ع بِأَلْفَیْ عَامٍ صِیَامُ یَوْمِهَا أَفْضَلُ مِنْ صِیَامِ أَلْفِ شَهْرٍ وَ الْعَمَلُ فِیهَا أَفْضَلُ مِنَ الْعَمَلِ فِی أَلْفِ شَهْرٍ .

ماهی است که در آن، شبی وجود دارد که فرشتگان از آسمان فرود آمده، بر مردان و زنان روزه‏دار، به اذن پروردگارشان تا طلوع سپیده سلام می‏دهند و آن شب، «شب قدر» است. دو هزار سال پیش از آن که آدم علیه‏السلام آفریده شود، ولایت من در آن شب، مقدّر شد. روزه گرفتن آن، برتر از روزه‏داری هزار ماه است و عمل در آن، برتر از عمل در هزار ماه است.

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ شُمُوسَ شَهْرِ رَمَضَانَ لَتَطْلَعُ عَلَى الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِمَاتِ وَ إِنَّ أَقْمَارَهُ لَیَطْلَعُ عَلَیْهِمْ بِالرَّحْمَةِ وَ مَا مِنْ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ مِنَ الشَّهْرِ إِلَّا وَ الْبِرُّ مِنْ اللَّهِ تَعَالَى یَتَنَاثَرُ مِنَ السَّمَاءِ عَلَى هَذِهِ الْأُمَّةِ فَمَنْ ظَفِرَ مِنْ نِثَارِ اللَّهِ بَدْرَةً کَرُمَ عَلَى اللَّهِ یَوْمَ یَلْقَاهَا وَ مَا کَرُمَ عَبْدٌعَلَى اللَّهِ إِلَّا جَعَلَ الْجَنَّةَ مَثْوَاهُ عِبَادَ اللَّهِ .

ای مردم! خورشید ماه رمضان بر مردان و زنان روزه‏دار، با رحمت می‏تابد و ماه آن با رحمت بر آنان نورافشانی می‏کند و هیچ روز و شبی از این ماه نیست، مگر آن که پروردگار متعال، بر سر این امّت، نیکی می‏افشاند. پس هر کس از ریزش نعمت الهی ذرّه‏ای بهره‏مند گردد، در روز دیدارش با خدا، نزد خداوند، گرامی خواهد بود و هیچ بنده‏ای نزد خدا گرامی نگردد، مگر آن که خداوند، بهشت را جایگاه او قرار می‏دهد.

إِنَّ شَهْرَکُمْ لَیْسَ کَالشُّهُورِ أَیَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَیَّامِ وَ لَیَالِیهِ أَفْضَلُ اللَّیَالِی وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ الشَّیَاطِینُ فِیهِ مَغْلُولَةٌ مَحْبُوسَهٌ هُوَ شَهْرٌ یَزِیدُ اللَّهُ فِیهِ الْأَرْزَاقَ وَ الْآجَالَ وَ یُکْتَبُ فِیهِ وَفْدُ بَیْتِهِ وَ هُوَ شَهْرٌ یُقْبَلُ أَهْلُ الْإِیمَانِ بِالْمَغْفِرَةِ وَ الرِّضْوَانِ وَ الرَّوْحِ وَ الرَّیْحَانِ وَ مَرْضَاةِ الْمَلِکِ الدَّیَّانِ .

بندگان خدا! این ماه شما، همچون دیگر ماه‏ها نیست. روزهایش برترین روزهاست و شب‏هایش برترین شب‏ها و ساعاتش برترین ساعات است. آن، ماهی است که شیطان‏ها در آن در بند و زندانی‏اند؛ ماهی که خداوند در آن، روزی‏ها و اجل‏ها را می‏افزاید و میهمانان خانه‏اش را می‏نویسد؛ ماهی که اهل ایمان با آمرزش و رضای الهی، با شادی و نعمت‏های الهی، و با خشنودی فرمانروای دادگر و توانا، پذیرفته می‏شوند.

 أَیُّهَا الصَّائِمُ تَدَبَّرْ أَمْرَکَ فَإِنَّکَ فِی شَهْرِکَ هَذَا ضَیْفُ رَبِّکَ انْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ فِی لَیْلِکَ وَ نَهَارِکَ وَ کَیْفَ تَحْفَظُ جَوَارِحَکَ عَنْ مَعَاصِی رَبِّکَ انْظُرْ أَنْ لَا تَکُونَ بِاللَّیْلِ نَائِماً وَ بِالنَّهَارِ غَافِلًا فَیَنْقَضِیَ شَهْرُکَ وَ قَدْ بَقِیَ عَلَیْکَ وِزْرُکَ فَتَکُونَ عِنْدَ اسْتِیفَاءِ الصَّائِمِینَ أُجُورَهُمْ مِنَ الْخَاسِرِینَ وَ عِنْدَ فَوْزِهِمْ بِکَرَامَةِ مَلِیکِهِمْ مِنَ الْمَحْرُومِینَ وَ عِنْدَ سَعَادَتِهِمْ بِمُجَاوَرَةِ رَبِّهِمْ مِنَ الْمَطْرُودِینَ .

ای روزه‏دار! در کار خویش نیک بنگر، که در این ماه، میهمان پروردگار خویش هستی . بنگر که در شب و روزت چگونه‏ای و چگونه اعضای خود را از نافرمانی خدا حفظ می‏کنی. بنگر تا مبادا شب در خواب باشی و روز در غفلت؛ پس این ماه بر تو بگذرد و بار گناهت همچنان بر دوشت مانده باشد؛ پس آنگاه که روزه‏داران پاداش‏های خود را می‏گیرند، تو از زیانکاران باشی و آنگاه که به کرامت فرمانروای خویش نایل می‏شوند، از محرومان گردی و آنگاه که به همسایگی با پروردگارشان سعادتمند می‏شوند، تو از طردشدگان باشی!

أَیُّهَا الصَّائِمُ إِنْ طُرِدْتَ عَنْ بَابِ مَلِیکِکَ فَأَیَّ بَابٍ تَقْصِدُ ؟ وَ إِنْ حَرَمَکَ رَبُّکَ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْزُقُکَ ؟ وَ إِنْ أَهَانَکَ فَمَنْ ذَا الَّذِی یُکْرِمُکَ  ؟ وَ إِنْ أَذَلَّکَ فَمَنْ ذَا الَّذِی یُعِزُّکَ ؟ وَ إِنْ خَذَلَکَ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُکَ ؟ وَ إِنْ لَمْ یَقْبَلْکَ‏ فِی زُمْرَةِ عَبِیدِهِ فَإِلَى مَنْ تُرْجَعُ بِعُبُودِیَّتِکَ ؟ وَ إِنْ لَمْ یُقِلْکَ عَثْرَتُکَ فَمَنْ تَرْجُو لِغُفْرَانِ ذُنُوبِکَ ؟ وَ إِنْ طَالَبَکَ بِحَقِّهِ فَمَا ذَا یَکُونُ حُجَّتُکَ  ؟

ای روزه‏دار! اگر از درگاه صاحبت رانده شوی، به کدام درگاه روی خواهی آورد؟ و اگر پروردگارت محروم سازد، کیست که روزی‏ات دهد؟ و اگر تو را خوار شمرد، کیست که اکرامت کند؟ و اگر ذلیلت ساخت، کیست که عزّتت بخشد؟ و اگر تو را واگذاشت، کیست که یاری‏ات کند؟ و اگر تو را در جمع بندگانش نپذیرفت، بندگی‏ات را به آستان چه کس خواهی برد؟ و اگر از خطایت در نگذشت، برای آمرزش گناهانت به که امید خواهی بست؟ و اگر حقّ خویش را از تو طلبید، حجّت تو چه خواهد بود؟

 أَیُّهَا الصَّائِمُ تَقَرَّبْ إِلَى اللَّهِ بِتِلَاوَةِ کِتَابِهِ فِی لَیْلِکَ وَ نَهَارِکَ فَإِنَّ کِتَابَ اللَّهِ شَافِعٌ مُشَفَّعٌ یَشْفَعُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لِأَهْلِ تِلَاوَتِهِ فَیَعْلُونَ دَرَجَاتِ الْجَنَّةِ بِقِرَاءَةِ آیَاتِهِ بَشِّرْ .

ای روزه‏دار! در شب و روزت با تلاوت کتاب خدا، به او تقرّب بجوی، که همانا کتاب خدا، شفیعی است که روز قیامت، شفاعتش برای قرآن‏خوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن، از درجه‏های بهشت بالا می‏روند.

أَیُّهَا الصَّائِمُ فَإِنَّکَ فِی شَهْرٍ صِیَامُکَ فِیهِ مَفْرُوضٌ وَ نَفَسُکَ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکَ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ طَاعَتُکَ فِیهِ مَقْبُولَةٌ وَ ذُنُوبُکَ فِیهِ مَغْفُورَةٌ وَ أَصْوَاتُکَ فِیهِ مَسْمُوعَةٌ وَ مُنَاجَاتُکَ فِیهِ مَرْحُومَةٌ وَ لَقَدْ سَمِعْتُ حَبِیبِی رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ :

مژده ای روزه‏دار! تو در ماهی هستی که روزه‏داریت در آن، واجب، نَفَس کشیدنت در آن، تسبیح، خُفتنت در آن، عبادت، طاعتت در آن، پذیرفته، گناهانت در آن، آمرزیده، صداهایت در آن، شنیده ‏شده، و مناجات در آن، مورد ترحّم است. از حبیبم پیامبر خدا شنیدم که می‏فرمود:

إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عِنْدَ فِطْرِ کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عُتَقَاءَ مِنَ النَّارِ لَا یَعْلَمُ عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُ هُوَ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَهُ فَإِذَا کَانَ آخِرُ لَیْلَةٍ مِنْهُ أُعْتِقَ فِیهَا مِثْلُ مَا أُعْتِقَ فِی جَمِیعِهِ فَقَامَ إِلَیْهِ .

خداوند متعال را در هنگام افطار هر شب ماه رمضان، آزادشدگانی از آتش است که شمار آنان را کسی جز خداوند نمی‏داند. شمار آنان، نزد او در علم غیب است. پس چون آخرین شب این ماه شود، خداوند به شمار همه کسانی که در تمام این ماه آزاد کرده، آزاد خواهد نمود.

رَجُلٌ مِنْ هَمْدَانَ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ زِدْنَا مِمَّا حَدَّثَکَ بِهِ حَبِیبُکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ .

مردی از قبیله هَمْدان برخاست و گفت: ای امیر مؤمنان! از آنچه حبیب تو درباره ماه رمضان فرمود، بیشتر بگو.

فَقَالَ نَعَمْ سَمِعْتُ أَخِی وَ ابْنَ عَمِّی رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ فَحَفِظَ فِیهِ نَفْسَهُ مِنَ الْمَحَارِمِ دَخَلَ الْجَنَّةَ .

 فرمود: باشد! شنیدم که برادر و پسر عمویم، پیامبر خدا، می‏فرمود: «هر کس ماه رمضان را روزه بدارد و خود را در این ماه از حرام‏ها نگه دارد، وارد بهشت می‏شود.»

قَالَ الْهَمْدَانِیُّ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ زِدْنَا مِمَّا حَدَّثَکَ بِهِ أَخُوکَ وَ ابْنُ عَمِّکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ .

آن مرد همدانی گفت: ای امیر مؤمنان! از آنچه برادر و پسر عمویت درباره ماه رمضان فرمود، بیشتر بگو.

قَالَ نَعَمْ سَمِعْتُ خَلِیلِی رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ صَامَ رَمَضَانَ‏[2] إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً دَخَلَ الْجَنَّةَ .

فرمود: باشد! شنیدم که دوستم پیامبر خدا می‏فرمود: «هر کس از روی ایمان و به خاطر اجر الهی، [ماه] رمضان را روزه بدارد، وارد بهشت می‏شود.»

قَالَ الْهَمْدَانِیُّ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ زِدْنَا مِمَّا حَدَّثَکَ بِهِ خَلِیلُکَ فِی هَذَا الشَّهْرِ .

مرد همدانی گفت: ای امیر مؤمنان! از آنچه دوستت درباره این ماه فرمود، بیشتر بگو.

فَقَالَ نَعَمْ سَمِعْتُ سَیِّدَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ صَامَ رَمَضَانَ فَلَمْ یُفْطِرْ فِی شَیْ‏ءٍ مِنْ لَیَالِیهِ عَلَى حَرَامٍ دَخَلَ الْجَنَّةَ  .

فرمود: باشد! شنیدم که سَرور اوّلین و آخرین، پیامبر خدا می‏فرمود: «هر کس [ماه] رمضان را روزه بدارد و در شب‏های آن حرام نخورد، وارد بهشت می‏شود.»

فَقَالَ الْهَمْدَانِیُّ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ زِدْنَا مِمَّا حَدَّثَکَ بِهِ سَیِّدُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ فِی هَذَا الشَّهْرِ .

مرد همدانی گفت: ای امیر مؤمنان! از آنچه سرور اوّلین و آخرین با تو درباره این ماه گفت، بیشتر بگو.

فَقَالَ نَعَمْ سَمِعْتُ أَفْضَلَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الْمَلَائِکَةِ الْمُقَرَّبِینَ یَقُولُ إِنَّ سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ یُقْتَلُ فِی سَیِّدِ الشُّهُورِ .

فرمود: باشد! شنیدم که برترینِ پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرّب می‏فرمود: «همانا سَرور اوصیا، در سَرور ماه‏ها کشته می‏شود».

فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا سَیِّدُ الشُّهُورِ وَ مَنْ سَیِّدُ الْوَصِیِّینَ قَالَ أَمَّا سَیِّدُ الشُّهُورِ ؟

گفتم: ای پیامبر خدا! سرور ماه‏ها، کدام است و سرور اوصیا کیست؟

فَشَهْرُ رَمَضَانَ وَ أَمَّا سَیِّدُ الْوَصِیِّینَ فَأَنْتَ‏[3] یَا عَلِیُّ .

فرمود: «امّا سرور ماه‏ها، ماه رمضان است و امّا سرور اوصیا، تویی، ای علی!»

فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَإِنَّ ذَلِکَ لَکَائِنٌ ؟

گفتم: ای پیامیر خدا! آیا چنین خواهد شد؟

قَالَ إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ یَنْبَعِثُ أَشْقَى أُمَّتِی شَقِیقُ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ ثُمَّ یَضْرِبُکَ ضَرْبَةً عَلَى فَرْقِکَ تُخْضَبُ مِنْهَا لِحْیَتُکَ .

فرمود: آری، به پروردگارم سوگند! همانا نگون‏بخت‏ترینِ امّت من، برادرِ پی‏کننده ناقه ثمود، برمی‏خیزد و ضربتی بر فرق سرت می‏زند که محاسنت از خون آن، رنگین می‏شود.

فَأَخَذَ النَّاسُ بِالْبُکَاءِ وَ النَّحِیبِ فَقَطَعَ ع خُطْبَتَهُ وَ نَزَلَ‏[4].[5]

پس مردم شروع به گریه و شیون کردند. و حضرت علی علیه‏السلام خطبه‏اش را به پایان برد و فرود آمد.

دانلود به صورت فایل پی دی اف

لینک غیر مستقیم

لینک مستقیم 

____________________________

[1] ( 4). فی نسخة مکتبة کاشف الغطاء: العامی و فی معجم الرجال ج 2 ص 191 أضاف نسخة القاضی: و فی ص 366: الطائی.

[2] ( 1). فی نسخة مکتبة کاشف الغطاء: شهر رمضان.

[3] ( 1). فی نسخة الشیخ شیر محمّد الهمدانی( قال: أنت) و الظاهر انه غلط. و کذا فی نسخة مکتبة کاشف الغطاء.

[4] ( 2) ...

[5] ابن بابویه، محمد بن على، فضائل الأشهر الثلاثة - قم، چاپ: اول، 1396 ق.